Oorsprong Kievitsbuurten

De Kievitsbuurten vormen een zeer waardevol cultuurhistorisch landschap binnen het Loosdrechtse Plassengebied. Het veenweidegebied is in de Middeleeuwen ontgonnen als landbouwgebied. Vanaf de oevers van de Vecht ontstond hier een strak patroon van sloten, kades en percelen. Later zijn de waterrijke Kievitsbuurten ontstaan door handmatige delving van het veen, die uit de percelen werd gegraven die gaandeweg petgaten werden. Het veen werd op legakkers, stroken resterend land, te drogen gelegd. De landschapsstructuur die dit opleverde is nog uitermate goed zichtbaar. In tegenstelling tot andere delen van Loosdrecht waar de oude kavelstructuur is weggeslagen en is geërodeerd tot een uitgestrekte plas, is hier nog de ontstaanswijze zichtbaar. De gebruikers van deze eilanden kwamen vooral uit de omringende dorpen en steden, alwaar ook het veen destijds als brandstof werd geconsumeerd. De hedendaagse gebruikers hebben in de afgelopen 100 jaren hier een bijzondere verzameling recreatiewoningen gerealiseerd. Ook dit palet van recreatiewoningen heeft cultuurhistorische waarde. De omgeving kent ook grote historische kwaliteiten die de Kievitsbuurten mede hebben gevormd: de westgrens wordt gevormd door de Nieuwe Hollandse Waterlinie met het huidige waterleidingkanaal. Aan de westgrens ligt ook het Landgoed Gunterstein, dat maar op beperkte schaal heeft deelgenomen aan de veenafgraving. Het landgoed is rondom de Meent een overblijfsel van de tijd voor de veenafgravingen.

De Kievitsbuurten bestaat uit een indrukwekkend en uniek geometrisch patroon van waterlopen en eilanden. Kenmerkend is de maatverhouding tussen open water en besloten eilanden. Het water varieert van 20 tot 100 meter breed, de eilanden hiertussen zijn 3 tot 10 meter breed. En de hoogte van de eilanden is 10 cm gras tot 10 meter boomhoogte. De trekgaten zijn enkele honderden meters tot een kilometer lang. Per boot ervaar je de langgerektheid van het water optimaal. Vanaf het land zijn er op een aantal plaatsen prachtige doorzichten over de watergangen. De Noordelijke en de Zuidelijke Kievitsbuurt hebben dezelfde landschapskarakteristiek. Er zijn ook grote verschillen als gevolg van intensiever recreatief gebruik in de Noordelijke Kievitsbuurt maar het is nog altijd een samenhangend landschap.

Het gebied heeft inmiddels een aanzienlijke betekenis voor recreatie . Het kunnen verblijven op een eiland is binnen Nederland een onderscheidende kwaliteit. In de Noordelijke Kievitsbuurt (excl. Scheendijk) staan circa 120 recreatiewoningen. In de Zuidelijke Kievitsbuurt staan circa 75 recreatiewoningen. Er zijn daarnaast een aantal onbebouwde akkers die recreatief mogen worden gebruik. Ca een derde van de legakkers is in bezit van het Plassenschap. Die zijn alle onbebouwd. In het gebied geldt al lange tijd een standstill principe voor bebouwing.. Het aantal varende objecten is minder sterk begrensd. Dit zijn er ook al veel; naar schatting liggen er in de jachthavens van de Noordelijke Kievitsbuurt al zo’n 1000 boten. Daarnaast is het gebied belangrijk voor dagrecreatie. De Noordelijke Kievitsbuurten/Scheendijk zijn een opstappunt om naar de Loosdrechtse Plassen te varen. In de Zuidelijke geldt een motorvaartverbod. Het varen door de Oostelijke Vechtplassen en door een afwisselend landschap als de Kievitsbuurten, is al vele decennia zeer populair. Het recreatief gebruik wordt gefaciliteerd door de havens bij de Scheendijk, bij de Meent en de Nieuwe Weg waar men ook een bootje kan huren.

De Kievitsbuurten hebben ook grote waarde voor natuur. Op de overgang van de Kievitsbuurten naar de Loosdrechtse plas, in rietkragen langs de Kalverstraat, zit bijvoorbeeld de Grote Karekiet, een vogel die op nog maar enkele plekken in Nederland voor komt. De Zuidelijke Kievitsbuurt is N2000 gebied, de Noordelijke Kievitsbuurt behoort tot het Nationaal Natuur Netwerk. De actuele waarde van de Kievitsbuurten is eigenlijk lager dan de potentiële natuurwaarden die in het gebied mogelijk zijn. Op de eilanden komen nu vooral vogelsoorten voor die vrij algemeen zijn in het gebied, op land. Vogelsoorten die horen bij overgangen naar land en water zijn veel minder talrijk. De legakkers werden sinds het midden van de vorige eeuw steeds meer bedreigd door wind en golfslag en de recreatiebewoners gingen hun akkers kunstmatig beschoeien. Maar veel, vooral onbebouwde akkers raakten in verval. Rond de eeuwwisseling is een herstelprogramma opgezet. In de Zuidelijke kievitsbuurten zijn ca 30 akkers (waarvan 2/3 van het Plassenschap) hersteld en beschermd. In 2018 is in het kader van het Gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen een project opgezet om de akkers te beschermen met duurzame rietoevers en om bijna verdwenen akkers te ontwikkelen tot rieteilanden . Met als hoofddoel het unieke legakkerlandschap te behouden en de natuurkwaliteit te verbeteren.

Bronnen: Kievitsbuurten, Ontwikkelingsperspectief voor een duurzaam legakkerlandschap, Kievitspedia +